Kierunek w sztuce, przede wszystkim w malarstwie, rozwijający się głównie we Francji w latach 70. i 80. XIX wieku. Nazwa, użyta ironicznie przez krytyka L. Leroy w zamieszczonej na łamach pisma „Charivari” recenzji z pierwszej wystawy impresjonistów, otwartej 15 kwietnia 1874 w paryskim atelier fotograficznym F. Nadara, pochodziła od tytułu eksponowanego tamże obrazu Clauda Moneta „Impresja – wschód słońca” (1872). Później przyjęta została przez grupę twórców i najwybitniejszych przedstawicieli impresjonizmu: Claude Moneta, Auguste Renoira, Camille Pissarra, Edgara Degasa, Alfreda Sisley’a, Berthe Morisot, Mary Cassat.
Impresjonizm – korzenie
Sięgał do tradycji kolorystycznych malarstwa europejskiego (weneckiego XVI wieku, hiszpańskiego XVII i XVIII wieku, francuskiego z połowy XVIII wieku) oraz plenerowych i iluministycznych doświadczeń działających w I połowie XIX w. pejzażystów angielskich (William Turner, John Constable, Richard Parkes Bonington) i francuskich przedstawicieli szkoły z Barbizon (Charles-François Daubigny, Narcisse Virgilio Díaz de la Peña), a także indywidualnych poszukiwań artystów takich jak: Jean Désiré Gustave Courbet, Jean-Baptiste-Camille Corot, Eugène Boudin, Johan Barthold Jongkind. Znaczącą rolę dla powstania i rozwoju tego kierunku miała także twórczość i postawa artystyczna blisko związanego z grupą impresjonistów Eduarda Maneta.
Zasady malowania
Odchodząc od akademizmu i obiektywnego realizmu impresjonizm rozwinął zasadę pleneryzmu (malowania bezpośrednio z natury). Głównym jego celem stało się wrażeniowe, subiektywne, czysto zmysłowe przekazanie widzenia rzeczywistości. Uchwycenie jej zmieniających się, ulotnych, zależnych od pory roku i dnia stanów. Najważniejsze były dla impresjonistów studia nad wzajemnymi stosunkami światła i koloru. A to w połączeniu z ówczesnymi ustaleniami optyki na temat rozbicia plamy barwnej na podstawowe barwy widma słonecznego, doprowadziło w praktyce malarskiej do operowania wyłącznie kolorami lokalnymi i posługiwania się techniką dywizjonistyczną (kładzenia obok siebie drobnych, nieregularnych plam czystych, jasnych kolorów, łączących się w oku widza w większe płaszczyzny barwne). Lekkie, szkicowe nakładanie farb, zacierające kontury i bryłowatość przedmiotów, pozwalało na budowanie płaszczyzny obrazu wyłącznie kolorem i światłem, oddawanie przelotnych faz oświetlenia i ułamkowych momentów ruchu. Pod wpływem fotografii, a także kompozycji drzeworytów japońskich impresjonizm stosował kadrowanie motywów, silne skróty perspektywiczne, asymetryczność ujęcia.
Technika malarstwa impresjonistycznego opiera się na twierdzeniu, że barwy dzielą się na kolory podstawowe i komplementarne. Plamy koloru nakładane są na płótno szybkimi, krótkimi ruchami pędzla, (końcówką pędzla) i jeśli ogląda się je z pewnej odległości, nakładają się na siebie i zlewają w jedno.
Program i praktyka impresjonizmu prowadziły w konsekwencji do negacji lub odsuwania na dalszy plan pozamalarskich, ideowych czy tematycznych aspektów dzieła; najchętniej zatem przedstawiali impresjoniści pejzaże (ze szczególnym uwzględnieniem zmienności zjawisk atmosferycznych i kinetycznych – widoki wody, ruchliwych ulic miejskich, dworców kolejowych), sceny rodzajowe, ale także martwe natury, portrety i akty.
Impresjoniści malują w plenerze. Noszą z sobą blejtramy, sztalugi, pędzle i farby. Mówi się, że nie byłoby impresjonizmu bez wynalezienia tubki farby. Gotowe farby w metalowych tubkach pojawiły się niedługo przed powstaniem pierwszych impresjonistycznych obrazów.
Więcej
Grupa impresjonistów wystawiała wspólnie w latach 1874-86 we Francji i za granicą. Ekspozycje organizowane były głównie przez marszanda Paula Durand-Ruela, propagatora i kolekcjonera ich dzieł. Impresjonizm zyskał w ciągu ostatniego ćwierćwiecza XIX wieku rangę nowatorskiego kierunku w sztuce. Zaznaczył się w różnym stopniu w twórczości artystów wielu krajów (w Niemczech – Max Liebermann, Max Slevogt). We Włoszech – Giovanni Segantini; Szwecja – Anders Zorn; w Stanach Zjednoczonych – John Singer Sargent ). W Polsce założenia impresjonizmu pierwsi propagowali i najpełniej realizowali w latach 1890-94 -Józef Pankiewicz i Władysław Podkowiński oraz Leon Wyczółkowski. Teorię i praktykę impresjonizmu kontynuował i przetwarzał — neoimpresjonizm, reformowanie zaś i negowanie jego zasad legło u podstaw różnorodnych poszukiwań — postimpresjonizmu.
W skrócie
Impresjonizm to styl malarstwa, który powstał we Francji pod koniec XIX wieku. Charakteryzuje się on użyciem małych, cienkich, widocznych pociągnięć pędzla. Naciskiem na światło i kolor oraz uchwyceniem ulotnych chwil i wrażeń wizualnych zamiast tworzenia szczegółowych, realistycznych obrazów. Obrazy impresjonistyczne często przedstawiają scenerie zewnętrzne, takie jak krajobrazy, ogrody i krajobrazy miejskie, a artyści często pracowali bezpośrednio z natury. Niektórzy sławni impresjoniści to Claude Monet, Edgar Degas, Pierre-Auguste Renoir i Camille Pissarro.
na podstawie: Słownik Terminologiczny Sztuk Pięknych, PWN 2003
Wikipedia
