Modigliani Amedeo Clemente (ur. 12 lipca 1884 w Livorno we Włoszech, zm. 24 stycznia 1920 w Paryżu) – włoski malarz, rysownik i rzeźbiarz pochodzenia żydowskiego. Miał starsze rodzeństwo – Emanuele (ur. 1872), Margherita (ur. 1874) i Umberto (ur. 1878).
W 1872 Eugénie – matka Amedeo wyszła za mąż za Flaminio Modiglianiego i przeniosła się do Livorno. Gdy urodziło się ich najmłodsze dziecko, Amedeo, rodzina utrzymywała się z handlu węglem i drewnem. Ze względu na kryzys ekonomiczny, jaki ogarnął ówczesne Włochy, interes upadł. Chcąc podreperować rodzinne finanse, matka zajęła się tłumaczeniami (m. in. poezje d’Annunzio). Dzięki temu młody Modigliani zetknął się wcześnie ze światem literatury.
Młodość
Mając 14 lat Modigliani zachorował na tyfus, chorobę w tamtym czasie śmiertelną. Podczas jednego z ataków gorączki postanowił, zostać artystą. Rozpoczął naukę w studium sztuki w małej akademii w Livorno prowadzonej przez malarza Guglielmo Micheliego (1886-1926). Uczęszczał też na wykłady z rysunku aktu w atelier Gino Romitiego. W 1900 stan jego zdrowia pogorszył się. W celu jego poprawy matka zimą 1900/1901 postanowiła wraz z synem wyjechać na południe Włoch (Neapol, Capri) i do Rzymu. Na początku 1901 Modigliani wyjechał z Oskarem Ghighią(przyjacielem ze studium) do Florencji, gdzie zapisał się do szkoły rysowania aktów . Równocześnie poświęcił się studiowaniu sztuki renesansu.
W 1903 Amedeo wyjechał z Oskarem Ghighią do Wenecji, gdzie mieszkał przez następne 3 lata. Zapisał się na na kurs dowolnego rysowania aktów w weneckim Instytucie Sztuk Pięknych. Równocześnie zwiedzał weneckie kościoły i muzea. W tym samym roku zwiedził biennale w Wenecji. Na wystawie reprezentowane były obrazy francuskich impresjonistów, a także z kręgu symbolizmu, oraz rzeźby Auguste’a Rodina. Zaprzyjaźnił się też z takimi artystami jak Manuel Ortiz de Záratei Ardengo Soffici. Podjął decyzję o wyjeździe do Paryża.
Paryż
Na początku 1906 przeniósł się do Paryża, w którym mieszkał do wybuchu I wojny światowej. Paryż był wówczas ośrodkiem artystów awangardowych, w którym pojawiły się i rozwinęły nowe kierunki w sztuce. Paryski świat sztuki stał się, dzięki postępowym marszandom, wspierającym młodych i innowacyjnych artystów, jak Pablo Picasso, centrum malarstwa awangardowego. Po przyjeździe do Paryża Modigliani mieszkał początkowo w hotelu na prawym brzegu Sekwany, następnie przeniósł się do dzielnicy Montmartre, korzystał ze zwykłego atelier. Uczęszczał na wykłady z aktu w Akademii Colarossiego. Matka przysyłała mu wprawdzie tak duże sumy pieniędzy, na jakie było ją stać, nie wystarczały one jednak Modiglianiemu na przeżycie. Z tego powodu zmieniał on często mieszkania i czasem nawet pozostawiał przy wyprowadzce po sobie prace, kiedy nie był w stanie zapłacić czynszu. Jedna z pierwszych przyjaźni, którą Modigliani zawarł w Paryżu, związała go z niemieckim malarzem Ludwigiem Meidnerem.
Modigliani, pomimo swoich problemów zdrowotnych, brał udział w rozpustnym życiu artystów na Montmartre. Wiosną 1907 zamieszkał razem z malarzem Henri Doucetem w domu, który lekarz Paul Alexandre przejściowo wynajmował młodym artystom. Był on zafascynowany obrazami Modiglianiego i z tego powodu zaczął go wspierać. Skupował on jego obrazy i rysunki i pośredniczył w załatwianiu mu zleceń na portrety. W 1907 Amedeo Modigliani wystawiał swoje prace w awangardowym Salonie Niezależnych, który przebiegał pod znakiem dzieł fowistów. W roku następnym wystawił w tam 6 swoich obrazów, wśród nich „Żydówkę„, obraz zdradzający wpływ Toulouse-Lautreca i Picassa z okresu błękitnego. Jego prace budziły jednak niewielkie zainteresowanie. Wpływowy publicysta Guillaume Apollinaire wymienił go tylko na marginesie swojej krytyki poświęconej Salonowi. Paulowi Alexandre’owi udało się załatwić Modiglianiemu dostęp do zamożnych kręgów. Pierwszym zleceniem był portret baronowej Marguerite de Hasse de Villers, znany po tytułem ” Amazonka„.
Modigliani rzeźbiarzem
W 1909 Modigliani poznał rumuńskiego rzeźbiarza Constantina Brâncușiego i za jego radą przeniósł w kwietniu tego samego roku swoje atelier do Cité Falguière na Montparnasse. Już w następnym roku zaczął rzeźbić w kamieniu, co na pewien okres zdominowało jego twórczość. W Livorno i Carrarze artysta, inspirując się oszczędnym stylem Brâncușiego, poświęcił się rzeźbiarstwu. wcześniej nie miał po temu technicznych możliwości; pojawiły się one dopiero w jego nowym atelier. Inną inspiracją stało się również antyczne dziedzictwo Włoch, które znał z własnego doświadczenia. Jego twórczość malarska przeżywała stagnację.
W 1910 Modigliani poznał pochodzącą z Rosji poetkę Annę Achmatową, z którą w najbliższym czasie nawiązał romans. W 1911 wystawił swoje archaizowane rzeźby kamienne. Intensywnie wykorzystywał motyw kariatydy, tak w rzeźbie, jak i w malarstwie. W następnym roku jego rzeźby zostały wystawione w Salonie Jesiennym. Wiosną 1913 Amedeo Modigliani zatrzymał się w Livorno, gdzie zamieszkał w pobliżu dzielnicy kamieniołomów. Zajmował się tam rzeźbieniem w marmurze; przedtem rzeźbił tylko w wapieniu. Gotowe rzeźby wysyłał do Paryża; jednak nie zachowały się one. Jednym z powodów zakończenia działalności rzeźbiarskiej mógł być pogarszający się stan zdrowia artysty, na który mogła mieć wpływ zapylona okolica. Być może też w swojej działalności rzeźbiarskiej nie widział on żadnej przyszłości. Nie rozwijał się artystycznie, a jego nieliczne wystawy budziły niewielką uwagę i nie wpłynęły na polepszenie jego finansów. Artysta zwrócił się znowu ku bardziej lukratywnemu malarstwu.
Hastings
Wiosną 1914 Modigliani poznał marszanda Paula Guillaume’a, który reprezentował kilku młodych i jeszcze nieznanych artystów. Guillaume przejął reprezentowanie interesów Modiglianiego i dopuścił go do udziału w kilku wystawach grupowych w swojej galerii. Z wybuchem wojny Modigliani zgłosił się na ochotnika do służby wojskowej, ale ze względu na zły stan zdrowia nie został przyjęty. Należał do niewielkiej grupki artystów, którzy pozostali w Paryżu. W czerwcu 1914 Modigliani poznał angielską pisarkę Beatrice Hastings, z którą połączył go trwający ponad 2 lata romans. Hasting przyjechała do Paryża wiosną 1914. Pracowała jako felietonistka angielskiej gazety The New Age redagując kolumnę Impressions de Paris, poświęconą życiu towarzyskiemu miasta. Podczas gwałtownego związku z Beatrice Hastings zamiłowanie Modiglianiego do ekscesów w życiu nasiliło jeszcze bardziej. Spożywanie alkoholu i opium, do spółki z przyjaciółmi, zostało podchwycone przez prasę.
W 1915 Modigliani przeniósł się z Beatrice Hastings do mieszkania na Rue Norvaine na Montmartre. Namalował tam portret Pabla Picassa. Rok później powstały następne portrety wybitnych osobistości, m.in. swoich przyjaciół Jacques’a Lipchitza oraz Chaima Soutine’a. Malując portrety artystów awangardy Modigliani sam się z nią związał. Zapewnił sobie dzięki temu stale miejsce na scenie paryskich artystów, ponieważ swoimi portretami scenę te wzmocnił i umożliwił powstanie późniejszej legendy o sobie jako głównej postaci paryskiego środowiska artystycznego.
Zborowski
Oprócz tego Amedeo Modigliani poznał polskiego marszanda i poetę Leopolda Zborowskiego.
Razem z żoną Zborowski przyjął pod swój dach Modiglianiego, po tym, jak ten zerwał z Beatrice Hastings. Wypłacał mu dniówkę, opłacał materiały malarskie i pozwalał pracować w swoim mieszkaniu. Później opłacał również modelki, pozujące mu do aktów. Amedeo Modigliani w latach 1916–1917 namalował ok. 30 aktów. Obrazy te zostały pokazane na indywidualnej wystawie w galerii marszandki Berthe Weill. Podczas wernisażu gromadzące przy oknie wystawowym z aktami tłumy zwróciły uwagę komisarza. Wezwał on Berthe Weill do siebie i zażądał zamknięcia wystawy i zdjęcia obrazów, ponieważ były one zbyt wyzywające. Żeby uniknąć konfiskaty obrazów, Weill zastosowała się do tego żądania
Hébuterne
W kwietniu 1917 Modigliani poznał 19-letnią Jeanne Hébuterne, która studiowała w Akademii Colarossiego. Oboje wkrótce potem zamieszkali razem. Jeanne miała bladą karnację i jasnorude włosy, które czasami upinała wokół głowy na kształt korony. Miała pewien talent do rysunku, oboje z Modiglianim wykonali wspólnie kilka szkiców. Jeanne namalowała w akwareli swój autoportret. Modigliani z kolei namalował 16 obrazów przestawiających Jeanne.
Wiosną 1918 opuścili Paryż przed naciągającymi oddziałami niemieckimi i udali się na wybrzeże Morza Śródziemnego, gdzie artysta namalował liczne portrety. Gotowe obrazy wysyłał Zborowskiemu do sprzedaży do Paryża. Na początku Modigliani mieszkał prawdopodobnie w Cagnes-sur-Mer, później przeniósł się do pobliskiej Nicei. Tam Jeanne Hébuterne 29 listopada 1918 urodziła córkę, której nadała własne imię. Córka przyszła na świat jako dziecko pozamałżeńskie, zachował się jednak dokument z 7 lipca 1919, w którym Modigliani obiecywał ożenić się z Jeanne Hébuterne, czego ostatecznie nie zdążył uczynić. Po śmierci rodziców w 1920 Jeanne Modigliani była wychowywana we Florencji przez siostrę artysty. Stała się z czasem ważną biografką swojego ojca.
Dzięki Zborowskiemu kilka obrazów Modiglianiego pokazanych zostało na wystawach w Anglii. We wrześniu tego samego roku londyńska Hill Gallery wystawiła 10 prac Modiglianiego. Angielscy kolekcjonerzy zaczęli kupować jego obrazy. Pod koniec maja 1919 Modigliani powrócił do Paryża. W tym czasie wspierał go również francuski malarz fińskiego pochodzenia Léopold Survage, użyczając mu swojego atelier. Jeanne Hébuterne znów była w ciąży. Na jesieni uczestniczył w Salonie Jesiennym.
Śmierć Modiglianiego i Jeanne Hébuterne
Pod koniec 1919 Modigliani ciężko zachorował na gruźlicę, co przeszkodziło mu w planowanej podróży do Włoch. Został zabrany do szpitala. 24 stycznia 1920 zmarł w paryskim szpitalu Charité. Na wieść o tym następnego dnia Jeanne Hébuterne popełniła samobójstwo. Modigliani w obecności zgromadzonych tłumów został pochowany na cmentarzu Père-Lachaise. Później spoczęła obok niego również Jeanne Hébuterne, której rodzice początkowo sprzeciwiali się temu zamiarowi.
opr.na podst.wikipedia.pl
Jarosław w zdjęciach – obrazy ze zdjęć
