Realizm w literaturze i sztuce kształtował się w połowie XIX wieku, dominował do lat 90. XIX wieku. Zasady twórczości realistycznej formułowali głównie pisarze i krytycy sztuki (L. E. Duranty, T. Thore-Burger we Francji, M. Czernyszewski w Rosji). Pierwszą znaczącą manifestacją realizmu była ekspozycja prac G. Courbeta, zorganizowana przez samego artystę w osobnym pawilonie, opatrzonym napisem „Le Realisme” , w czasie trwania Wystawy Światowej w Paryżu w 1855.
Twórcy tego kierunku przeciwstawiali się akademizmowi i romantyzmowi, dążyli przede wszystkim do wiernego, obiektywnego przedstawiania typowych przejawów rodzimego, codziennego życia, często wyrażali też krytyczny stosunek wobec aktualnej sytuacji społecznej, nadając niekiedy swym dziełom moralno-obyczajową wymowę anegdotyczną. Zrywając z akademicką hierarchią tematów realiści najczęściej przedstawiali sceny rodzajowe (zwł. życie chłopów i niższych warstw społecznych), a także pejzaże i portrety. W zakresie środków wyrazu realizm upowszechnił malowanie z natury, swobodniejsze operowanie kolorem i fakturą oraz zdynamizował kompozycję.
Głównymi przedstawicielami realizmu w malarstwie byli:
we Francji – G. Courbet, J.-F. Millet, J. Breton, a także, w
przeważającej części swej twórczości, E. Manet i H. Daumier; w Niemczech – A. Menzel i W. Leibl.
—-
za Słownik Terminologiczny Sztuk Pięknych PWN
